Od 1 maja 2025 ruszyły przejazdy kolejką leśną, a wraz z kolejką ruszyły również rowery kolejowe
Zapraszamy do śledzenia aktualności na profilu Facebook
https://www.facebook.com/profile.php?id=61575685990205
Krótka historia
Podczas niemieckiej administracji wojskowej w latach 1915-1918 w Puszczy Białowieskiej, w celu efektywnego przetworzenia pozyskanego drewna, powstały liczne zakłady przemysłowe: tartaki, fabryka wełny drzewnej, stolarnia oraz fabryka suchej destylacji drewna. Rosnące potrzeby transportowe drewna z lasu, przewyższające możliwości koni, doprowadziły w 1916 roku do rozpoczęcia budowy leśnej kolejki wąskotorowej.
Do prac budowlanych i eksploatacji zaangażowano jeńców wojennych z Rosji i Francji oraz lokalną społeczność. Oprócz stałych torowisk, układano rozbudowaną sieć przenośnych torów, które elastycznie dostosowywano do aktualnych obszarów intensywnej eksploatacji leśnej.
W latach 1924-1929 zarząd nad kolejkami leśnymi sprawowała angielska firma
„The Century European Timber Corporation”, posiadająca koncesję na wyrąb Puszczy. Intensywna działalność tej firmy przyczyniła się do znacznego zwiększenia przewozów drewna kolejką.
Od 1929 roku, wraz z przejęciem zarządu przez Dyrekcję Lasów Państwowych w Białowieży, rozpoczął się okres bardziej zrównoważonej eksploatacji kolejek. W 1939 roku
Puszczę Białowieską zajęły wojska radzieckie, kontynuując intensywne pozyskiwanie surowca drzewnego. Kolejki leśne pozostały ważnym elementem infrastruktury, służąc nie tylko do transportu drewna, ale także jako środek komunikacji dla mieszkańców regionu.
W 1941 roku teren Puszczy znalazł się pod okupacją niemiecką, a zgromadzone przez Rosjan zasoby drewna były wywożone. Po wyzwoleniu w 1944 roku, przystąpiono do usuwania powojennych zniszczeń. Uruchomiono połączenie kolejowe między Hajnówką a Białowieżą. Rozbudowano warsztaty mechaniczne, w których naprawiano tabor kolejowy, oraz wprowadzono mechanizację załadunku drewna.
W latach 70. XX wieku, wraz z dynamicznym rozwojem transportu samochodowego, rola kolejek leśnych w przewozie drewna zaczęła maleć. Sukcesywnie likwidowano kolejne odcinki torów, aż do osiągnięcia długości 123 km. Ostatecznie transport drewna kolejką zakończono w 1991 roku. Od tego czasu kolejka leśna pełni funkcję wyłącznie turystyczną, kursując na trasie Hajnówka-Topiło (11 km). W 2001 roku uruchomiono dodatkową trasę turystyczną: Hajnówka-Dolina Rzeki Leśnej (6 km)
Historyczna długość sieci kolejek leśnych w Puszczy Białowieskiej była znacznie większa niż obecnie. Szacuje się, że w szczytowym okresie rozwoju, w okresie międzywojennym, długość torów mogła sięgać nawet około 170-200 km.
Na tę rozległą sieć składały się zarówno główne linie, jak i liczne bocznice oraz tory przenośne, które były sukcesywnie przesuwane w miejsca intensywnej eksploatacji drewna.
Dla porównania, obecne trasy turystyczne mają znacznie mniejszą długość:
- Hajnówka – Postołowo – 3km (przejazd drezyną rowerową)
- Hajnówka – Topiło: 11 km
- Hajnówka – Dolina Rzeki Leśnej: 6 km
Warto pamiętać, że pierwotna kolejka leśna służyła przede wszystkim do transportu drewna i miała rozbudowaną infrastrukturę dostosowaną do potrzeb ówczesnego leśnictwa. Obecnie zachowana część pełni głównie funkcję turystyczną.